Transkrypt
1 4 Zeszyt ćwiczeń DO JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY CZWARTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ
2 Praca z lekturami sprawia Ci trudność? Sięgnij po Ja już poznaję świat lektur. A Ty? Zadania w zeszycie: zachęcają do zapoznania się z lekturą pomagają w zrozumieniu ukrytych znaczeń ułatwiają uporządkowanie i utrwalenie wiedzy o lekturze rozwijają wyobraźnię, kreatywność i wrażliwość więcej na stronie: sklep.nowaera.pl
3 4 Anna Klimowicz, Joanna Ginter, Krystyna Brząkalik Zeszyt ćwiczeń DO JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY CZWARTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ
4 Ćwiczenia są skorelowane z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 4 dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 907/1/2017 Ćwiczenia zostały opracowane na podstawie Programu nauczania NOWE Słowa na start! zgodnego z podstawą programową z 14 lutego 2017 roku. Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na Copyright by Nowa Era Sp. z o.o ISBN Wydanie drugie Warszawa 2018 Konsultacje merytoryczno-dydaktyczne: Danuta Chwastniewska, Małgorzata Ginter, Grażyna Kwiecińska. Koordynacja prac: Katarzyna Wojciechowska. Redakcja merytoryczna: Katarzyna Wojciechowska, Karina Kosicka, Marta Mierzwicka-Liedtke. Redakcja językowa: Marcin Orliński. Nadzór artystyczny: Kaia Juszczak. Opieka graficzna: Małgorzata Gregorczyk, Lucyna Mazur. Projekt okładki: Maciej Galiński. Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Ewa Kaletyn, Klaudia Jarocka. Realizacja projektu graficznego: Ewa Pietras. Ilustracje: Marcin Franczak. Fotoserwis: Paulina Łukaszewska. Wykaz źródeł tekstów: Andersen Hans Christian, Brzydkie kaczątko, przeł. Cecylia Niewiadomska, [dostęp: ]; Brzechwa Jan, Leń [w:] tegoż, Brzechwa dzieciom, Nasza Księgarnia, Warszawa 1953; Bylica Ewa, Cztery osoby i trzy psy, Publicat S.A., Poznań 2005; Constantini Lana, Kolory przyrody, National Geographic Odkrywca 2013, nr 3; Deary Terry, Hepplewhite Peter, Ci niesamowici Egipcjanie, przeł. Jarosław Kilian, Egmont, Warszawa 2001; Goscinny René, Sempé Jean-Jaques, Mikołajek i inne chłopaki, przeł. Barbara Grzegorzewska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2013; Goscinny René, Sempé Jean-Jaques, Mikołajek, przeł. Tola Markuszewicz, Elżbieta Staniszkis, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2016; Jak pomagać? Z założycielką Polskiej Akcji Humanitarnej rozmawia Paweł Cywiński, [dostęp: ]; Kasdepke Grzegorz, Poranek [w:] tegoż, Grzegorz Kasdepke dzieciom, Nasza Księgarnia, Warszawa 2010; Konopnicka Maria, Jesienią [w:] tejże, Utwory dla dzieci, Pisma wybrane, t. 3, pod red. prof. dra Jana Nowakowskiego, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1988; Kopaliński Władysław, Piłka [w:] tegoż, Opowieści o rzeczach powszednich, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2016; Mayor Mireya, Nieustraszony odkrywca, National Geographic Odkrywca 2012, nr 1; Michniewicz Tomek, Co skrywają zwykłe warzywa?, National Geographic Odkrywca 2013, nr 8; Motyka Patryk, Skąd naprawdę bierze się smog? Garść faktów, [dostęp: ] Musierowicz Małgorzata, Córka Robrojka, Wydawnictwo AKAPIT PRESS, Łódź; Olga Tokarczuk, Loteria [w:] Polskie baśnie i legendy, wybór Grzegorz Leszczyński, Nowa Era, Warszawa 2006; Plebański Tomasz, Astronauta, Świerszczyk 2010, nr 12; Wicha Marcin, Klara. Proszę tego nie czytać!, Czarna Owieczka, Warszawa 2011; Zachara Ewa, Piosenka plastikowego woreczka, Świerszczyk 2014, nr 18. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Archiwum Nowej Ery: s. 63 (Kopernik); BE&W: Alamy s. 15, 75, 124 (rowery, ognisko), Red Carpet Pictures s. 73 (Śnieżka); East News: AKG Images s. 73 (Królowa Śniegu), Album/Dreamworks Animation s. 73 (Kot w Butach); Gallo Images Poland/Getty Images: Jay P. Morgan s. 41, Jose Fuste Raga s. 57, Kevin Dodge s. 28 (w kafejce); Shutterstock: s. 4, 8 (usta), 18 (chłopiec, puchar, królik), 21, 25 (papuga, chłopiec), 28 (nad owsianką, dziewczynka je płatki, śniadanie rodzinne), 32 (łyżwy, wędrówka), 37 (rowery, przesadzanie kwiatów), 38, 43, 54 (kot, zima, chmury, koń), 63 (chomik, kanarek, kot, pies), 64, 72, 73 (hełm, wachlarz, harfa, hak), 76, 78, 83, 84, 103, 106, 112, 113, 117, 119, 120, 121 (wszystkie kapelusze), 124 (puzzle, stadnina), 128, 148; Thinkstock/Getty Images: s. 12 (dzieci na podwórku i w klasie), 17, 18 (garnek), 32 (narty), 37 (zjeżdżalnie), 54 (delfin), 94, 100, 102, 115, 121 (kanapka), 127, 130. Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w podręczniku. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem. Nowa Era Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 146 D, Warszawa nowaera@nowaera.pl, tel Druk i oprawa: Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex
5 Spis treści Bliżej języka Głoska, litera, sylaba... 4 Zdania oznajmujące, pytające, rozkazujące... 9 Rzeczownik i jego odmiana Przymiotnik i jego odmiana Czasownik i jego odmiana Przysłówek Przyimek i spójnik Orzeczenie i podmiot Zdanie i równoważnik zdania Zdanie pojedyncze i złożone Zdanie pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte Sprawdź, czy potrafisz Ortografia dla każdego Pisownia wyrazów z ó i u Pisownia wielką literą imiona, nazwiska, tytuły Pisownia wyrazów z rz i ż Pisownia nie z różnymi częściami mowy Pisownia wyrazów z ch i h Pisownia nazw geograficznych wielką literą Sprawdź, czy potrafisz Interpunkcja Znaki na końcu zdania Cudzysłów i kursywa Przecinki i spójniki Przecinek w zdaniu Przecinek w zdaniu złożonym Sprawdź, czy potrafisz Szkoła mówienia i pisania Od akapitu do tekstu Życzenia i pozdrowienia Zaproszenie Podziękowanie Ogłoszenie List prywatny Notatka Opis postaci Opis przedmiotu Plan wydarzeń Opowiadanie Dialog (rozmowa) Sprawdź, czy potrafisz Środki językowe w tekstach Korzystaj z dodatkowych materiałów ukrytych pod kodami QR zamieszczonymi w publikacji. Zestaw 1 zadania do tekstów Zestaw 2 zadania do tekstów Zestaw 3 zadania do tekstów
6 Głoska, litera, sylaba Podręcznik, s Moja notatka 1 Zapisz, czym różni się głoska od litery. Wyjaśnij, co to jest sylaba. Bliżej języka 2 Ułóż podane wyrazy w kolejności alfabetycznej. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4PFBB szkolny, agrafka, uczeń, przedszkole, zamek, bułka 3 Podpisz fotografie, a następnie podkreśl wyrazy, które zawierają tyle samo liter, ile głosek. 4
7 4 Policz litery i głoski w podanych wyrazach. Zapisz w tabeli właściwe odpowiedzi. Wyraz liter Liczba głosek czasem szedł szczotka 5 Przeczytaj głośno podane pary wyrazów, a następnie wskaż głoski, którymi różnią się te słowa. Podkreśl litery oznaczające wskazane głoski. Przykład: kos kosz otwierać otwieracz tato lato lipa lina nasz masz bąk bak sęp sęk noga nora nuda buda 6 Zaznacz F obok zdania fałszywego. 1. Słowo schodzę ma 6 głosek. F 2. W wyrazie czasem jest 6 liter. F 3. Wyraz szkoła składa się z 5 głosek. F Bliżej języka 7 Dopisz takie spółgłoski do podanych samogłosek, aby utworzyć wyrazy nazywające osoby i przedmioty wskazane na ilustracji. a u y ie a u e i a a a a i a e a e y 5
8 8 Znajdź w tekście po jednym wyrazie, który: składa się z dwóch głosek jednej spółgłoski i jednej samogłoski, zawiera dwie różne samogłoski i dwie spółgłoski, zawiera dwie takie same samogłoski. Tuż koło naszej szkoły, w miejscu gdzie przedtem była pralnia, otwarto nową księgarnię. Zaraz po lekcjach poszliśmy ją obejrzeć. Wystawa wyglądała bardzo fajnie. Było tam pełno czasopism, gazet, książek i wiecznych piór. Weszliśmy do środka, a pan z księgarni uśmiechnął się do nas serdecznie [...]. Bliżej języka René Goscinny, Jean-Jaques Sempé [czytaj: rene gos-ini, żą żak sempe], Mikołajek i inne chłopaki, fragment Dla dociekliwych 9 Podaj po jednym przykładzie wyrazów spełniających podane warunki. liczba głosek jest równa liczbie liter: liczba głosek wynosi 5: liczba liter wynosi 7: liczba głosek jest o 2 mniejsza niż liczba liter: 10 Połącz sylaby zapisane w puzzlach tak, aby powstały wyrazy. Każdy puzzel można wykorzystać tylko raz. Zapisz otrzymane słowa. Podkreśl wyraz, w którym samogłoska tworzy odrębną sylabę. ka 6 u sów kla dzić na ra ka
9 Dobra rada Pamiętaj, że niektóre wyrazy można podzielić na sylaby na dwa lub trzy różne sposoby. Niepoprawne jest jednak pozostawienie w jednej sylabie całej grupy spółgłosek. Przykłady: Pols/ka lub Pol/ska (nie: Po/lska) 11 Podziel podane wyrazy na sylaby. Pamiętaj, aby rozdzielać dwie jednakowe litery. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4P2PC uroczyste rozpoczęcie roku miękki senny wytłumaczyć 12 Karol napisał list do swojego przyjaciela Tomka. Nie wszystkie wyrazy zmieściły się w linijkach. Pomóż Karolowi poprawnie podzielić podane słowa. zwycięstwa, przeprosiłem, przygotowaniu, angielskiej, uśmiechnął Bliżej języka Cześć, Tomku! Dziękuję za Twój ostatni list. Bardzo się cieszę z Waszego w konkursie tanecznym. Gratulacje! Rozmawiałem dziś z Michałem. Tak jak mi poradziłeś, go i wytłumaczyłem, że nie mogę mu pomóc w do szkolnych zawodów sportowych, ponieważ już od dwóch tygodni zajmuję się festiwalem piosenki. Trochę się bałem, że się na mnie obrazi. Michał się lekko i... podziękował mi za szybką decyzję. Miałeś rację. Dziękuję Ci i pozdrawiam Karol 7
10 13 Podaj poprawne propozycje dzielenia podanych wyrazów przy przenoszeniu. W razie trudności skorzystaj ze słownika ortograficznego. Sprawdź znaczenie słów, których nie znasz. iluzjonista spadkobierczyni akwizytor Sztuka mówienia Bliżej języka 14 Wymów przed lustrem samogłoski: a i e oraz spółgłoski: t i z, uważnie obserwując ruchy swoich ust i języka. Następnie wykonaj polecenia. A. Ustal, na którym ze zdjęć jest wymawiana spółgłoska, a na którym samogłoska. Zaznacz kratki przy właściwych odpowiedziach. samogłoska spółgłoska samogłoska spółgłoska B. Wstaw w luki wyrazy spółgłoski i samogłoski w odpowiedniej formie. Przy wymawianiu większości górnych zębów lub warg, a przy wymawianiu język dotyka podniebienia, nie dotyka. Gdy wypowiadamy ustnej, natomiast gdy artykułujemy, powietrze napotyka przeszkody w jamie takich przeszkód nie ma. 15 Powiedz z pamięci alfabet. Pamiętaj, aby uwzględnić w nim również typowo polskie litery, takie jak ż, ó, ą. 8
11 Zdanie oznajmujące, pytające, rozkazujące Podręcznik, s Moja notatka 1 Jakie znasz rodzaje zdań? Uzupełnij schemat informacjami na ten temat. ZAGINĄŁ KOTEK. ZDANIE NIE DEPTAĆ TRAWY! CZY POSPRZĄTAŁEŚ PO SWOIM PSIE? Dobra rada Aby określić rodzaj zdania, zastanów się, w jakim celu zostało użyte, na przykład: aby przekazać informacje, zadać pytanie, wydać polecenie, wyrazić prośbę lub rozkaz. Bliżej języka 2 Ułóż zdania z rozsypanek wyrazowych. Postaw na końcu każdego wypowiedzenia odpowiedni znak. Tomek podziemnego oświetlał korytarza wnętrze chłopcy jaki jaskini skarb w znaleźli światło natychmiast zapal 9
12 3 Które z wypowiedzeń jest oznajmujące (O), które rozkazujące (R), a które pytające (P)? W kratki obok poszczególnych zdań wstaw odpowiednie litery: O, R lub P. Nie lekceważ mnie! Pamiętasz, że obiecałeś odebrać tę paczkę? Adam rozpromienił się na widok Ani. Wybierz jedno zdanie i zapisz innymi słowami jego treść. 4 Znajdź wyjście z labiryntu. Drogę wskażą Ci wyrazy, które utworzą dwa zdania pytające. Zaznacz tę drogę. którędy Przydałaby pójść. że nie telefonu. Bliżej języka wiem, Nie szybko Chyba się zgubiłem. je potrafię się mi! Pomóż Szkoda, odnaleźć? że powinienem mapa. tam. Czy nie Gdzie Pójdę jest Żałuję, wyjście? mam Muszę poszukać wziąłem mojego Szukam latarki. drogi. wskazówek. 5 Przekształć ustnie zdania pytające na zdania rozkazujące. Następnie powiedz, którego rodzaju zdań lepiej użyć, kiedy chcesz kogoś o coś poprosić. Czy mogłabyś mi pomóc? Napiszesz opowiadanie? Uśmiechniesz się do mnie? Kiedy oddasz mi mój zeszyt? 10
13 6 Do każdego zdania ułóż pytanie dotyczące podkreślonego wyrazu. Przykład: Tomek zgubił się w podziemnych tunelach. Kto zgubił się w podziemnych tunelach? Chłopiec zauważył na skale tajemnicze malowidło. Przyjrzał mu się uważnie. Z głębi jaskini doszedł do niego przerażający pomruk. Tomek obejrzał się za siebie. Coś zbliżało się w jego stronę. 7 Uzupełnij wypowiedzi postaci ukazanych na ilustracjach. Skorzystaj ze wskazówek. na pierwszej ilustracji zdanie pytające i zdanie oznajmujące na drugiej ilustracji zdanie oznajmujące i zdanie rozkazujące na trzeciej ilustracji zdanie oznajmujące i zdanie pytające Bliżej języka 11
14 8 Napisz, jakich typów zdań użyjesz w podanych sytuacjach. Ułóż te wypowiedzenia. Chcesz się dowiedzieć, która jest godzina. Informujesz rodziców o zebraniu. Ostrzegasz kolegę przed nadjeżdżającym samochodem. Widzisz, że Twoja koleżanka jest smutna, ponieważ coś ją martwi. Ciekawi Cię opinia kolegi o najnowszym filmie. Bliżej języka Dokucza Ci młodsze rodzeństwo i chcesz, aby przestało. 9 Zapisz wypowiedzi postaci ukazanych na fotografiach. Użyj zdania oznajmującego, pytającego lub rozkazującego. 12
15 Dla dociekliwych 10 Odszukaj w internecie, jak brzmiało najstarsze zdanie wypowiedziane w języku polskim. Zapisz je i określ, czy to zdanie oznajmujące, pytające czy rozkazujące. Sztuka mówienia 11 Przeczytaj podany tekst. Zamień ustnie, tam gdzie to możliwe, zdania rozkazujące na oznajmujące. Następnie wybierz właściwe dokończenie zdania. Bądź bardzo miły dla Ludeczki powiedziała mi mama. To czarująca dziewczynka i chciałabym, żebyś jej pokazał, że jesteś dobrze wychowany. [...] Przyjaciółka mamy przyszła ze swoją córeczką o czwartej. [...] Kiedy skończyliśmy jeść, mama powiedziała: A teraz, dzieci, idźcie się bawić. Mikołaju, zabierz Ludeczkę do twego pokoju i pokaż jej twoje ładne zabawki. [...] Masz śliczne książki z obrazkami, pokaż je Ludeczce powiedziała moja mama [...]. [...] Książki mnie nie ciekawią powiedziała Ludeczka nie masz czegoś zabawniejszego? i zajrzała do szafki, zobaczyła samolot, ten taki fajny, na gumkę [...]. Zostaw to powiedziałem [...] to jest mój samolot! i chciałem go odebrać, ale Ludeczka odskoczyła w bok. Jestem gość powiedziała mam prawo bawić się wszystkimi twoimi zabawkami, a jeśli się nie zgadzasz, to zawołam moją mamę i zobaczymy, kto ma rację! [...] Zobacz, coś narobiła! krzyknąłem. René Goscinny, Jean-Jaques Sempé [czytaj: rene gos-ini, żą żak sempe], Mikołajek, fragmenty Bliżej języka Zmiana zdań rozkazujących na oznajmujące sprawiła, że wypowiedzi stały się mniej agresywne/ciekawe. 13
16 Rzeczownik i jego odmiana Podręcznik, s Moja notatka 1 Uzupełnij tabelę. Ten mamut rodzaj męski... Rzeczownik odmiana przez rodzaje pytania Bliżej języka 2 Przyporządkuj każde słowo do jednej z grup. Wpisz w kratki odpowiednie litery. Następnie sformułuj wniosek. A. osoby B. rzeczy C. rośliny D. miejsca E. pojęcia F. zwierzęta G. zjawiska burza mysz ulewa pisarz sosna park plecak boisko aktorka prawda słoń odwaga sztorm Wszystkie podane wyrazy to. Odpowiadają na pytania. 3 Rozwiń podane zdania, tak aby w każdym z nich wystąpiły przynajmniej dwa rzeczowniki. Jutro pojedziemy razem. Pomalował na fioletowo. 14
17 4 Podkreśl w tekście piętnaście rzeczowników. Ułóż z dwoma z nich jedno zdanie na temat biblioteki w Aleksandrii. Najsłynniejsza biblioteka czasów starożytnych została założona w III wieku przed naszą erą. Mieściła się w Aleksandrii. Zgromadzono w niej około rękopisów. Prawo, które obowiązywało wówczas w Egipcie, nakazywało podróżnym z przypływających okrętów, aby zostawili na pewien czas przywiezione ze sobą zwoje. Dzięki temu można było wykonać odpisy tych dzieł i umieścić je w zbiorach bibliotecznych. Współczesna biblioteka w Aleksandrii 5 Określ rodzaj każdego z podanych rzeczowników. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4MFYJ Bliżej języka sala napis wyjście sufit stworzenia postać równowaga dzieci koledzy słowo półki rysunek Ułóż trzy zdania z rzeczownikami rodzaju żeńskiego. 15
18 6 Uzupełnij zdania rzeczownikiem noga. Czym różnią się wpisane wyrazy? Chcę nauczyć mojego psa chodzić przy. Po pierw szym treningu obaj ledwo trzymamy się na. Utworzone wyrazy różnią się. 7 Odmień przez przypadki oraz liczby dwa podane rzeczowniki. liczba pojedyncza Bliżej języka Mianownik (M.) kto? co? chłopiec, ołówek Dopełniacz (D.) kogo? czego?, Celownik (C.) komu? czemu?, Biernik (B.) kogo? co?, Narzędnik (N.) z kim? z czym?, Miejscownik (Ms.) o kim? o czym?, Wołacz (W.) o!, liczba mnoga Mianownik (M.) kto? co?, Dopełniacz (D.) kogo? czego?, Celownik (C.) komu? czemu?, Biernik (B.) kogo? co?, Narzędnik (N.) z kim? z czym?, Miejscownik (Ms.) o kim? o czym?, Wołacz (W.) o!, 16
19 8 Uzupełnij tekst a wymienionymi rzeczownikami w odpowiedniej formie. plakat, współpraca, pomoc, biblioteka, czytelnik Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4ZVFC Wysłano Koleżanki i Koledzy! Chcielibyśmy założyć w naszej szkole klub (D. lp.). Będziemy spotykać się w szkolnej (Ms. lp.) i rozmawiać o przeczytanych powieściach. Jutro po południu zawiesimy (B. lm.) informacyjne. Poprosimy o (B. lp.) nauczycieli języka polskiego. Wszystkich chętnych zapraszamy do (D. lp.). Jacek gospodarz klasy IV b Bliżej języka 9 Zapisz pytania, na które odpowiadają rzeczowniki wyróżnione w podanym tekście. Określ przypadek każdego z tych wyrazów. o mnie galeria blog Mój kot (co? M.) ma na imię Hilary. Dostałam go od przyjaciółki (? ). Natychmiast wybrał swoje ulubione miejsce na fotelu (? ) w salonie. Zazwyczaj jest leniwy, ale czasami wszystko wokół staje się dla niego zabawką (? ). Ostatnio postanowił pobawić się telefonem (? ) taty. Na szczęście szybko przejrzałam jego niecne zamiary (? ). 17
20 Dla dociekliwych 10 Uzupełnij zdania podanymi rzeczownikami. Sprawdź w słowniku ortograficznym poprawność swojej odpowiedzi. Przyniosłam zdjęcia z. Mamy stół z sosnowego. bal Sprawdź formę w słowniku! Nie znam podobnego. Nie zapiąłeś. Ogród znajduje się obok. przypadek zamek Bliżej języka 11 Dokończ podpisy wyrażeniami: dwa ucha lub dwoje uszu. Skorzystaj ze słownika ortograficznego lub poproś o pomoc nauczyciela. Garnek ma. Chłopiec ma. Puchar ma. Królik ma. 18
21 Pisownia wyrazów z ó i u Podręcznik, s Moja notatka 1 Uzupełnij informację na temat pisowni wyrazów z ó. Ó piszemy: gdy wymienia się na, na przykład: ; w zakończeniach, na przykład: ; w wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać, na przykład:. 2 Do słów wyjaśniających pisownię dopisz wyrazy z ó. Przykład: pióro, bo pierze, bo siedem, bo skracać, bo zgniecie, bo worek, bo wracać, bo ogrody Ortografia dla każdego, bo obracać, bo wozy 3 Znajdź na zdjęciu jak najwięcej elementów, których nazwy zawierają ó lub u. Zapisz te słowa i wyjaśnij pisownię wyrazów z ó. 57
22 4 Zastąp podkreślony wyraz odpowiednim słowem z ó wymiennym. Wyjaśnij pisownię tych wyrazów, na przykład dół, bo dole. Flaga olimpijska przedstawia pięć złączonych kwadratów. Ile moli mieszka w ulu?, bo, bo Ta sałata pochodzi z kopalni w Wieliczce. Ortografia dla każdego, bo Podczas mrozu powierzchnię jeziora pokrywa but., bo 5 Wpisz do diagramu odpowiednie wyrazy z ó. Zapisz rozwiązanie, a następnie sprawdź, w których słowach wpisanych do krzyżówki występuje ó niewymienne. Otocz te słowa pętlą. 1. Godzina dwunasta w nocy. 2. Zespół śpiewaków, np. w kościele. 3. Święty Mikołaj przynosi ją 2. niegrzecznym dzieciom Poprzedza noc W szafie na ubrania albo na ścianie na książki. 6. Wypowiadać się, posługiwać się 6. słowami Przepowiednia, na przykład z kart. 8. Człowiek, który wszystkiego 8. się boi Zwierzę z długimi uszami, 10. podobne do zająca. 10. Osoba wygłaszająca mowę. Rozwiązanie:
23 6 Wpisz podane wyrazy do tabeli. Nagłówek każdej kolumny uzupełnij o: -ów, -ówka lub -ówna. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4J4H2 aptekarzówna, klasówka, lodówka, surówka, Lwów, Kucówna, cukierków, młynarzówna, Hrubieszów, główka, muzyków, Mniszkówna Wyrazy, w których występuje 7 Uzupełnij zdania podanymi czasownikami w odpowiedniej formie. Podkreśl zakończenia wpisanych słów. Nie Dziś mama Jutro dzieci zbudować, kupować, gotować tych butów! Są za drogie. zupę pomidorową. wieżę z klocków. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4PF4Y Ortografia dla każdego 8 Rozwiąż zagadki. W wyznaczonych miejscach zapisz nazwy cech, które zaczynają się na u. Osoba, która dużo dostrzega i jest dokładana. Tak powiesz o kimś, kto wyświadcza innym wiele przysług. Człowiek złośliwy, który sprawia innym przykrość. O kimś, kto oddaje znalezioną rzecz. 9 Uzupełnij poszczególne schematy tak, aby powstały po dwa wyrazy z każdym z podanych zakończeń. -unek -uszka 59
24 10 W każdym szeregu podkreśl wyraz, który różni się od pozostałych. Uzasadnij swój wybór. Przykład: sokół, wół, bóbr, sójka W wyrazie sójka występuje ó niewymienne. maluje, krój, próbuj, psuj ucho, ósmy, ulica, ubranie szczegół, miód, pióro, strój Ortografia dla każdego 11 W wyznaczone miejsca wpisz podane adresy i nazwy zawodów, które zawierają wyrazy pisane zgodnie z tą samą regułą ortograficzną co imiona i nazwiska wymienione na wizytówkach. Napisz, jakie to reguły. wróżka, antykwariusz, dróżnik, urzędniczka, ul. Ułańska 23a, ul. Brzózki 5, ul. Królewska 15/6, ul. Trzech Grusz 23/1, Jelenia Góra, Olkusz, Nowy Dwór Gdański, Ustka 60
25 Znaki na końcu zdania Podręcznik, s. 25 Moja notatka 1 Uzupełnij notatkę, wstawiając w kratki odpowiednie znaki interpunkcyjne..?! umieszczany jest na końcu zdań pytających ZNAKI INTERPUNKCYJNE zamyka zdanie oznajmujące zwykle kończy zdanie rozkazujące i wyraża emocje 2 Zakończ podane wypowiedzi znakiem zapytania, wykrzyknikiem lub kropką. Określ rodzaj każdego zdania. Interpunkcja Dzisiaj mam zajęte popołudnie Czy wszyscy śpiewają z nami Kiedy zamierzasz mu o tym powiedzieć Jak poznałeś, że to ja Poczekaj na mnie Uważnie przeczytaj instrukcję Proszę, podaj mi długopis Przyjdziesz do mnie Jutro spotkamy się u mnie Skręć w prawo Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie Zdanie 81
26 Sztuka mówienia 3 Odczytaj na głos podane teksty, zwracając uwagę na znaki znajdujące się na końcu wypowiedzeń. Wstaw X w kwadrat obok wypowiedzi, która wyraża więcej emocji. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S48QMS Maciek postanowił zrzucić całą winę na Remka. Tego już było za wiele. Przecież to nie Remek wpadł na tak niemądry pomysł. A może jednak on? Nie wiem, co o tym myśleć. Maciek postanowił zrzucić całą winę na Remka. Tego już było za wiele! Przecież to nie Remek wpadł na tak niemądry pomysł! A może jednak on? Nie wiem, co o tym myśleć! 4 Wstaw w luki odpowiednie znaki interpunkcyjne, tak aby wypowiedzi wyrażały wskazane emocje lub realizowały podane cele. Interpunkcja Napisałeś opowiadanie o naszej przygodzie Napisałeś opowiadanie o naszej przygodzie Proszę cię, przestań się wreszcie martwić radość pytanie prośba Proszę cię, przestań się wreszcie martwić zniecierpliwienie Idziemy wieczorem na spacer nad rzekę Idziemy wieczorem na spacer nad rzekę Jutro znowu będzie padać pewność Jutro znowu będzie padać złość niepewność rozkaz To ciastko jest z orzechami To ciastko jest z orzechami Będziesz potrzebowała siatki Będziesz potrzebowała siatki pytanie radość pewność niepewność 82
27 5 Przepisz tekst i uzupełnij go właściwymi znakami interpunkcyjnymi. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4ZMW4 WIDZIAŁEM DZISIAJ MAJKĘ SPOTKAŁEM JĄ POMIĘDZY BUDYNKIEM KINA A GMACHEM TEATRU WYGLĄDAŁA PIĘKNIE, CUDOWNIE, WSPANIALE JEST NIEWYSOKA, JEDNAK ŚLICZNA WPATRYWAŁEM SIĘ W NIĄ KILKA MINUT 6 Dla dociekliwych Poszukaj w internetowej poradni językowej odpowiedzi na pytanie: czy stawianie dwóch wykrzykników jest poprawne? Zapisz tę odpowiedź w wyznaczonym miejscu. Interpunkcja 7 Ułóż wypowiedzi osób przedstawionych na fotografii. Użyj przynajmniej dwóch różnych znaków interpunkcyjnych. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4YBZ5 83
28 Od akapitu do tekstu Podręcznik, s. 28 Moja notatka 1 Napisz w punktach, jak powinien być zbudowany akapit. To początek ciekawej historii... Znalazłem starą monetę. Szkoła mówienia i pisania 2 Uporządkuj podane akapity we właściwej kolejności. Wpisz w kratki numery 1 4. Astrid Lindgren urodziła się w 1907 roku w Smalandii w Szwecji. Jej ulubionym przedmiotem w szkole był język szwedzki, ale jestem pewna, że gdyby urodziła się w Polsce, tak samo bardzo lubiłaby polski. Gdy miała 13 lat, jedno z jej wypracowań zostało opublikowane w gazecie. Po ukończeniu szkoły (rzecz jasna, z szóstką ze szwedzkiego!) zaczęła pracę w lokalnej gazecie: pisała krótkie notki i reportaże oraz poprawiała teksty innych osób jako korektorka. Wkrótce jednak wyjechała do stolicy Sztokholmu. Opowiem wam dziś o mojej ulubionej pisarce autorce Dzieci z Bullerbyn i Braci Lwie Serce, zdobywczyni Orderu Uśmiechu. Właściwie to nie tylko o niej, lecz także o jej świecie. Ale zacznijmy od początku. Swoje pierwsze utwory literackie zaczęła pisać w czasie drugiej wojny światowej. Wydała między innymi Pippi Langstrumpf, w Polsce znaną też jako Fizia Pończoszanka. Napisała ponad 20 powieści i zbiorów opowiadań dla dzieci, a ponadto wiele sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych. Książki o Pippi stały się największym szwedzkim bestsellerem dla dzieci. Przetłumaczono je na 73 języki. No więc czym jest świat Astrid Lindgren, o którym wspomniałam na początku? To właściwie nie świat, tylko Świat. W tym parku rozrywki położonym w Smalandii można spotkać różne postacie występujące w książkach Astrid Lindgren. Właśnie tam wybieramy się z mamą i ciocią Agatą w wakacje. 96
29 3 Podziel podany tekst na trzy akapity. Oddziel je od siebie pionowymi kreskami. Miałam wtedy 9 lat, a dzika przyroda fascynowała mnie od zawsze. Uwielbiałam wspinać się po drzewach w poszukiwaniu jaszczurek i owadów, które znosiłam potem do domu, żeby się nimi opiekować i je poznawać. W swojej kolekcji miałam nawet zabłąkanego żółwia, któremu urządziłam dom w plastikowym baseniku. Bardzo go lubiłam. Czasami żółw pływał w naszej wannie. Aż pewnego dnia ugryzł moją babcię. Niestety nie zyskał sobie w ten sposób sympatii mojej rodziny. Pewnego razu zwierzęta z mojego zoo wydostały się na wolność. Pająki, dżdżownice i ślimaki rozpełzły się po podłodze. Mama nie 4 była zadowolona. I to był koniec przygody z moim domowym zoo, ale nie koniec mojej ciekawości. To był dopiero początek. Dla dociekliwych Napisz akapit tekstu na jeden z podanych tematów. Poszukaj niezbędnych informacji w odpowiednich książkach lub internecie. Jakie sekrety skrywa obraz Dama z gronostajem? W jaki sposób naprawia się zniszczone książki? Co wydarzyło się w Pompejach? Mireya Mayor [czytaj: mireja major], Nieustraszony odkrywca, fragment Szkoła mówienia i pisania 97
30 5 Zredaguj wypracowanie na temat: Jak wyobrażam sobie świat za 20 lat. Pamiętaj o właściwej konstrukcji swojej wypowiedzi: w pierwszym akapicie zawrzyj wstęp, a w ostatnim zakończenie. W rozwinięciu każdą kolejną myśl zapisuj w osobnym akapicie. Szkoła mówienia i pisania 98
31 Życzenia i pozdrowienia Podręcznik, s Moja notatka 1 Uzupełnij tekst właściwymi informacjami. Pozdrawiam Cię, Babciu. Tu jest fajnie! Alek. I tylko tyle napisał? A tak czekałam na kartkę od niego! W prawym górnym rogu kartki należy umieścić nazwę i. Treść powinna się rozpocząć od uprzejmego do 2 Uzupełnij schematy różnymi określeniami podanych wyrazów. pozdrawiam (jak?) gorąco. Na końcu trzeba się. Szkoła mówienia i pisania serdeczne pozdrowienia (jakie?) z wycieczki pozdrawiam (skąd?) 3 Zapisz życzenia, które można złożyć cioci z okazji imienin. Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S4HWKD 99
32 4 Wymyśl życzenia urodzinowe dla bliskiej osoby. Pamiętaj, aby w swoim tekście oprócz typowych sformułowań dodać coś od siebie. Szkoła mówienia i pisania 5 Napisz pozdrowienia z wycieczki szkolnej skierowane do wybranej przez siebie osoby. Zaadresuj kartkę. 100
33 List prywatny Podręcznik, s Moja notatka 1 Do kogo pisze się listy prywatne? Tomek pisze, że czuje się dobrze w nowej szkole. 2 Napisz, jakim zwrotem grzecznościowym rozpoczniesz, a jakim zakończysz list, którego adresatami będą wymienione osoby. Skorzystaj z podanych wyrazów. szanowna, droga, kochana, trzymaj się, pozdrawiam, uściski Szkoła mówienia i pisania A. koleżanka z klasy B. Twoja nauczycielka C. babcia 107
34 Dobra rada W liście możesz zapisać wielką literą rzeczowniki nazywające osoby bliskie adresatowi. W ten sposób wyrazisz szacunek dla tych osób. Przykłady: Pozdrów swoją Mamę. A co słychać u Twojej Babci? Jak się czuje Ciocia Hela? 3 Uzupełnij list Joli, wstawiając odpowiednie litery oraz znaki interpunkcyjne. Szkoła mówienia i pisania Babcia Weronika Wieści z Londynu (N/n) ajdroższa (B/b) abciu (D/d) awno z (T/t) obą nie rozmawiałam i bardzo już tęsknię Od tygodnia jestem w Londynie Przyjechałam tu razem z koleżankami, aby uczyć się języka angielskiego Wiem, że (T/t) y świetnie znasz ten język, więc po powrocie poproszę (C/c) ię o pomoc Może poleciłabyś mi jakieś ciekawe książki w tym języku Zainteresowałam się zabytkami stolicy Anglii i chętnie dowiedziałabym się czegoś więcej Zadzwonię za kilka dni i o wszystkim (C/c) i opowiem ama mówiła, że Marylka też wyjechała na zagraniczny kurs czy to prawda Czy też jej się podoba Co u (D/d) ziadka Jak się czuje Pozdrów (G/g) o serdecznie Ucałowania Jola 108
35 4 Wyobraź sobie, że Twój kolega przebywa z rodzicami za granicą. Napisz list, w którym opowiesz, co działo się ostatnio w Waszej klasie. Pamiętaj o stosowaniu akapitów. Skorzystaj ze wskazówek docwiczenia.pl Kod: S45NTD miejscowość i data zwrot do adresata Szkoła mówienia i pisania pożegnalny zwrot grzecznościowy podpis 109
36 Dla dociekliwych 5 Napisz w kilku zdaniach, do kogo i o czym piszą listy znani Ci bohaterowie książek. Szkoła mówienia i pisania 6 Sztuka mówienia Wyobraź sobie, że nagrywasz audiobook. Przeczytaj podany list tak, aby wyrazić emocje osoby, która go napisała. Drogi Czarku, wciąż ani słowa od Ciebie. Nie wiem, czy dostałeś mój poprzedni list, wysłany przez Mateusza. Jak się czujesz? Co u Ciebie słychać? Czy jesteś już weselszy i w którą stronę obracają się trybiki? Myślę dużo o Tobie, ale coraz częściej mam poczucie, że już się nigdy nie zobaczymy. Na szczęście, moje przeczucia na ogół mnie mylą, ponieważ jak wiesz, jestem kompletnie pozbawiona intuicji 1. Przeprowadzamy się i zmieniamy adres. Teraz brzmi on: Noskowskiego 2, u państwa Kowalików. Jeśli zechcesz napisać, to już pod nowy adres. Chciałabym też coś Ci wyznać: bardzo żałuję, że ta Twoja prośba (wiesz, która) została wyrażona o chwilę za późno. Teraz wiem, że bym ją spełniła. Bella Małgorzata Musierowicz, Córka Robrojka, fragment 1 Intuicja przeczucie, zdolność przewidywania. 110
37 PRAWDZIWA KSIĘGARNIA EDUKACYJNA W księgarni internetowej Nowej Ery znajdziesz wszystko, czego szukasz! RABAT * 15% Twój kod: SP48R sklep.nowaera.pl Bezpieczne płatności Bezpłatna wysyłka Szybka dostawa * Promocja obowiązuje od do do godziny Dotyczy wybranych pozycji dla klas 4 8 szkół podstawowych Niektóre produkty mogą być wyłączone z promocji Wypłata wartości kodu rabatowego w gotówce jest niemożliwa Promocji nie można łączyć z innymi ofertami Kod SP48R jest kodem wielokrotnego użytku do wykorzystania w księgarni internetowej: sklep.nowaera.pl Aby skorzystać z rabatu, należy wprowadzić kod podczas procesu składania zamówienia.
38 Zeszyt ćwiczeń skorelowany z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 4 zawiera różnorodne ćwiczenia dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów, ułatwia utrwalenie wiedzy oraz przygotowanie do sprawdzianów. Kody QR z dostępem do dodatkowych materiałów Dla dociekliwych ćwiczenia wymagające zastanowienia się lub skorzystania z dodatkowych źródeł czy internetu Sprawdź, czy potrafisz ćwiczenia utrwalające najważniejsze zagadnienia z rozdziału Dobre rady wskazówki ułatwiające rozwiązywanie ćwiczeń Moja notatka ćwiczenia pomocne w uporządkowaniu wiedzy Wykonaj ćwiczenie docwiczenia.pl Kod: S455LZ Dodatkowe materiały oglądaj, pobieraj, drukuj. Zeskanuj kod QR, który znajdziesz wewnątrz zeszytu ćwiczeń, lub wpisz kod na docwiczenia.pl. polski@nowaera.pl infolinia: ,
